** In Catch 22 volgen we Yossarian, piloot bij de Amerikaanse luchtmacht, die tijdens W.O. II op een eilandje in de Middellandse Zee gekazerneerd is. Van hieruit moet hij met zijn squadron vijandelijke doelwitten bombarderen . Het hele verhaal draait erom dat zijn oversten het aantal vluchten dat nodig is om naar huis te mogen gaan, voortdurend opvoeren. Yossarian wordt er gek van zijn leven telkens weer op het spel te moeten zetten, terwijl hij eigenlijk al lang ongedeerd naar huis had kunnen gaan. Hij besluit dus om zich echt gek te laten verklaren omdat hij vindt dat je goed gek moet zijn om nog langer vluchten uit te voeren. De legerartsen vinden dan weer dat het feit dat hij zo snugger is om zich gek te laten verklaren net bewijst dat hij het niet is (want volgens zijn eigen logica zijn zij die wel blijven vliegen dus eigenlijk diegenen die gek zijn). Dus moet Yossarian vluchten blijven uitvoeren. Zo zit het boek barstensvol van tegenstellingen en onmogelijkheden: catches 22. Na het verschijnen van dit boek werd ‘een catch 22’ immers de algemeen gangbare term voor ‘een algemene situatie waarin een individu twee acties dient te verwezenlijken die wederzijds afhankelijk zijn van de andere actie, welke als eerste dient te zijn voltooid’ (Wikipedia). Mooi is ook hoe Heller de draak steekt met de leidinggevenden in het leger (en bij uitbreiding in elke organisatie). Het wemelt in het boek van superieuren (die veilig aan de grond blijven). Zij zijn slechts met één zaak bezig: opklimmen op de hiërarchische ladder. En dit terwijl de ‘gewone piotten’ het slagveld worden opgestuurd. Natuurlijk is Catch 22 een cultboek. Toch was het voor mij geen page turner. Ook al blijkt na enkele pagina’s dat Heller een komisch effect beoogt door een zeer ernstig onderwerp heel luchtig te benaderen, toch ervaar ik dat dit moeilijk 475 pagina’s lang vol te houden is. Het vergt dus wat geduld je erdoor te wurmen, maar dit wordt beloond met een pakkend einde. Uiteraard was dit boek in zijn tijd een revelatie in boekenland. Heller braakt bij monde van hoofdrolspeler Yossarian en de talrijke nevenpersonages niets dan onzin. Op zich onderstreept dit uiteraard het zinloze van een oorlog. Als lezer heb je verder het gevoel voortdurend cirkeltjes te draaien en dat is nu net wat Yossarian ook doet: hij moet vluchten blijven vliegen terwijl hij maar één ding wil: naar huis gaan (en als lezer wil je op den duur ook maar één iets: dat het boek uit is.) Als klassieker is dit wellicht een must op je leeslijst, maar dan wel een waar je wat moeite moet voor doen. |